Verhalen uit het natuurpark

Deze man ontcijfert de code van de aarde

Geoloog Thomas Hornung ging op weg om de code van het gesteente in het Zillertal te ontcijferen. De resultaten van zijn onderzoek worden nu gebruikt als basis voor interessante wandelroutes.

Hij knijpt met zijn ogen, wijst over het Schlegeis-stuwmeer in de richting van Hochfeiler. “Dat is de hoogste top in de Zillertaler Alpen”, wijst Thomas Hornung, waarna de geoloog verder vertelt: “Op de top kun je heel goed zien waarom de regio hier geologisch gezien zo bijzonder is.” De verschillende lagen gesteente zijn als een soort bladerdeeg met het blote oog waar te nemen. “Als onderste, de Europese korst. Daarboven ligt een sedimentlaag, dat zijn die lichtgekleurde kalkbanden. Daar overheen geschoven liggen voormalige oceaansedimenten van een kleine randoceaan.” Als je naar de 48-jarige luistert, wordt al snel duidelijk hoe gefascineerd de internationaal ervaren gesteente-expert is door de Zillertaler Alpen. “Omdat je hier tot 700 miljoen jaar diep in de geschiedenis van de aarde kunt kijken,” zegt hij met stralende ogen.

Hoe een geologische landkaart wordt gemaakt

Maar laten we, voordat we in gedachten op reis gaan naar de in rots gegoten ontwikkelingsgeschiedenis van de aarde, eerst even terugkijken naar het recente verleden. Nog geen vier jaar geleden kreeg Thomas Hornung van Willi Seifert, hoofd van het Hooggebergtenatuurpark Zillertaler Alpen, de opdracht om een geologische kaart te maken. Een ambitieuze onderneming, want er moest maar liefst 700 vierkante kilometer aan bergen, dalen, kloven en bergtoppen in kaart worden gebracht. “De eerste zeven maanden zat ik echter alleen maar achter mijn bureau om bestaand, oud kaartmateriaal te bekijken en te digitaliseren,” herinnert de expert zich. uitsluitend uit het maken van zeer complexe kaarten die alleen door andere experts worden begrepen. Als onderzoeker streeft hij ook het doel na om zijn bevindingen toegankelijk en vooral begrijpelijk te maken voor een zo breed mogelijk publiek. En dat is precies wat de activiteiten van wetenschapper Thomas Hornung gemeen hebben met de wens van Willi Seifert, directeur van het natuurpark. “We vonden het allebei belangrijk om zoveel mogelijk uit deze schat aan gegevens te halen,” leggen de twee eenstemmig uit.

“Met deze boeken kun je zelf
op pad om de geologische
ontdekkingen te volgen.”

Diep inzicht voor iedereen

Met de kennis van nu kunnen we gerust zeggen: dat doel is bereikt. Naast de zeer gedetailleerde geologische kaart, die nog tientallen jaren geldig zal zijn, leverde het onderzoek nog andere producten op. Vooral de twee boekdelen ‘Wanderung in die Erdgeschichte (Wandeling naar de ontstaansgeschiedenis van de aarde)’ (zie kader blz. 87) maken de geologie van het Zillertal tastbaar voor iedereen die geïnteresseerd is, zoals de directeur van het natuurpark uitlegt: “Met deze boeken kun je zonder extra gids het veld in en de ontdekkingen van Thomas Hornung volgen.” De boeken bevatten niet alleen de gebruikelijke routebeschrijvingen, uitleg en foto’s, maar zitten ook boordevol slimme visualisaties en overlays. Uiteindelijk is elk hoofdstuk niet alleen een zeer interessante wandeling door de boeiendste gebieden van het Zillertal vanuit geologisch oogpunt, maar helpt elke pagina ook bij het ontcijferen van wat je ziet. Maar toen mocht ik eindelijk de vrije natuur in. Altijd mee in de bagage: een terreinmodel met hoge resolutie in de vorm van een laserscan, verschillende kaarten, een nauwkeurig GPS-apparaat, een kompas, een geologenhamer en een waterdicht notitieboek. “Alles analoog”, grijnst de gepassioneerde bergbeklimmer. En hij vult lachend aan: “Zodat ik nooit zonder stroom kan komen te zitten.” Hoe dan ook: na 70 dagen veldwerk, ongeveer 800 kilometer wandelen, bijna 100.000 meter stijgen en dalen, vele honderden meetpunten en ongeveer 2.000 foto’s zijn de basisingrediënten voor de kennis van het gesteente en de afronding van de geologische kaart van de Zillertaler Alpen verzameld.

De code van de bergen

In feite vormen de Zillertaler Alpen met het ‘Tauern-venster’ de grootste geologische structuur van de oostelijke Alpen: “Door de botsing van de Europese continentale plaat met een kleine continentale splinter, de Adriatische plaat, zijn delen van de aardkorst hier als een venster aan de oppervlakte gekomen, die eigenlijk op een diepte van 20 kilometer liggen,” legt de expert uit. In gewone taal betekent dat: als je weet waar je naar moet zoeken, kun je in de Zillertaler Alpen het verleden van onze planeet lezen. “In zekere zin is het mijn beroep om deze code van de aarde te ontcijferen en voor anderen te vertalen,” legt Hornung uit. Daarom bestaat zijn beroep volgens hem ook niet “Zoals deze structuur van de Hochfeiler bijvoorbeeld,” zegt Hornung terwijl hij naar de bijbehorende pagina in zijn boek wijst. Wie overigens goed kijkt tijdens deze bijzondere wandelingen, kan misschien wel een paar uitzonderlijke zeldzaamheden vinden. Want: het geologische verloop van de aardkorst geeft niet alleen inzicht in de geschiedenis van de aarde. Het heeft ook bijzonder zeldzame fossielen – zogenaamde ammonieten – aan de oppervlakte gebracht, vooral in het kristallijne gebied. Maar vooral edelstenen zoals amethisten, bergkristallen of granaatstenen.

Waarom Goethe steenrijk was

De kennis van de geologen en spectaculaire kristallen vormen op hun beurt het derde facet van het onderzoekswerk, dat in dit geval helemaal niet saai is. “De nieuwe tentoonstelling in ons geheel nieuwe Natuurparkhuis is gebaseerd op deze gegevens en kennis,” legt Willi Seifert trots uit. Op 500 vierkante meter kun je hier sinds kort de inzichten van Hornung volgen en je vergapen aan spectaculaire vondsten van kristal (zie kader rechts). Klein voorbeeld hiervan: Johann Wolfgang von Goethe ontwikkelde tijdens zijn leven een zwak voor kristallen uit de Zillertaler Alpen en kocht verschillende kristallen voor zijn privécollectie. Sommige stukken uit zijn collectie zijn nu te vinden in de tentoonstelling – natuurlijk inclusief geologische details.

Foto's: Thomas Straub, Flo Smith Tekst: Johannes Stühlinger

Zillertal Het hele jaar door magazine 2024

Nog meer verhalen uit het Zillertal

Der perfekte Begleiter für deinen Urlaub: Im Sommer und im Winter